Хүн ам(蒙古国人口)

hmjg

Монгол газар нутагт 800000-н жилийн тэртээгээс хүн тасралтгүй нутаглан аж төрсөөр иржээ. Манай улс нь 2.5 сая хүн амтай. Хэлний хоёр бүлэгт багтах угсаатан ястан оршин суудаг. 90 гаруй хувийг монгол хэлний бүлэгт багтах халх, баяд, буриад, барга, дарьганга, дархад, дөрвөд, мянгад, захчин, өөлд, торгууд, үзэмчин, хамниган, харчин, хотгойд, цахар эзэлдэг. Хоёрдахь бүлэгт турк хэлтэн, казак, урианхай, хотон орно.

Монгол улсын эдгээр угсаатан ястангууд үндсэн хуулиар батлагдсан бүрэн эрх эдэлж, нийгэм улс төр, эдийн засаг, соёл боловсролын үйл хэрэгт адил тэгш эрхтэй оролцдог. 16 нас хүрсэн хүн Монгол улсын иргэний үнэмлэх авч 18 наснаас насанд хүрсэнд тооцогдож хуулийн дагуу бүрэн эрх эдэлнэ.

Монгол угсаатны бүрэлдэхүүн, гарвалзүйн талаар:

1. Монгол угсаатны хэлэлцэх хэл нь алтай овгийн хэлний салбар болох түрэг, хамниган-манж хэлтэй төрөл болно. Монгол хэл нь төв монгол, буриад, халимаг-ойрад, монгор, дүнсян, баонь, дагуур, могол зэрэг олон хэл аялгуу болон салбарладаг бөгөөд МУ-ын хүн ам нь халх, ойрад, буриад-барга, өвөрлөгчдийн аялгуугаар хэлэлцэгдэнэ.

2. Монгол угсаатан нь хүн судлалын төрхөөрөө монголжуу арьстны их бүлгийн умард салаа төв Азийн хэв маягт багтахын дээр МУ-ын хүн амын тал хувь нь нийтлэг монгол хэв маяг, гуравны нэг нь халх төрхийн хүмүүс болно.

3. Монгол орон нь эртний хүний өлгий нутаг болох бөгөөд тус газар оршин суугчдын түрүү үеийн дурсгал 800000 жилийн тэртээ үе буюу хуучин чулуун зэвсгийн доод шатанд хамаарагддаг байна. Тийм дурсгал МУ-ын говь нутгаас арвин олддог ажээ.

4. Монгол газар ангит нийгэм үүсэн, анхны төр улс Хүннү улсын цагт бий болж, XIII зууны үед монгол угсааны олон аймаг нэгдэж нэгэн гэр улс болсноор монгол угсаатан бүрэлдэн төлөвших эх үүсэл тавигджээ.

hmjg

Халх

Халх ястан. Монгол улсын хүн амын үндсэн хэсэг зонхилох ястан нь халхчууд юм. Халхчуудын өвөг дээдэс нь VIII-XII зууны үед Хэрлэн, Онон, Туул гурван голын саваар төвлөрөн нутаглаж байсан ба XIII зууны эхээр монголын нэгдсэн тулгар төр улс байгуулагдахад гол цөм нь болж тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэсэн ягуурын монгол аймгуудаар бүрэлдэн тогтсон. XIV зууны хагасаас хойших Монголын арван түмэн улсын Зүүн 6 туг түмний төвийн түшиг түмэн нь байж, түүх шастирт Монгол орны төв болсон халх орон, Аглагийн арван хоёр хүрээ халх, Арван хоёр халх, Арван хоёр отог халх хэмээн алдаршжээ. Халхчууд нь Монголчуудын төв, өмөг түшиг Хайгуул халхав гэгдэж байсан халхавч бамбай гэсэн утгатай халх хэмээх нэрийг олсон гэдэг. Халхын язгуур эх орон нь Монгол улсын төв нутаг байсан.